De fascinerende Zoo-serie van Gallienus

Munthervormingen onder Gallienus

Nadat zijn vader Valerianus was gevangen genomen door koning Shapur verviel het rijk aan zijn zoon Gallienus, die het hoofd moest bieden aan de talrijke usurpatoren die het op zijn rijk voorzien hadden. De vele oorlogen die gevoerd moesten worden, kosten meer geld dan er zilver was en dat leidde ertoe dat de Antoninianus bijna al zijn zilverwaarde verloor. Ook nieuw was het vermelden van aparte tekens voor de diverse officina’s, muntateliers en muntplaatsen (SIS voor Siscia). Dit werd gedaan om zo controle te houden op de kwaliteit van de munten (zilvergehalte en gewicht) en zou de standaard worden voor de rest van de Romeinse muntgeschiedenis.  Hieronder de officinae en de types die daar geslagen werden.

In latere tijden werd in Rome een afkorting gebruikt voor het Latijnse cijfer van de officina, zoals P, S, T, of Q (prima, secunda, tertia, quarta). Daarvoor was het meer een gemengd systeem waarbij zowel Griekse als Latijnse nummers werden gebruikt. De officinae 1-8 gebruikten Griekse nummers, terwijl 9 werd aangeduid met Nu  , dat 50 betekende. De normale Griekse letter voor  9 was Theta  , maar dit was ook de eerste letter van het Griekse woord voor dood, Thanatos, en werd als ongeluksgetal beschouwd. Officinae 10-12 gebruikten dan weer Romeinse cijfers. Na de dood van Gallienus gingen de  westelijke muntplaatsen Latijnse cijfers en de Oostelijke Griekse gebruiken.

De Zoo-serie

Tegen het einde van zijn heerschappij liet Gallienus munten slaan met de namen van negen goden als bescherming tegen alle problemen. De legenda op de keerzijde luidt steeds: ‘Voor (naam godheid) de beschermer van de Augustus. Daarbij wordt steeds een dier afgebeeld, soms een echt dier, soms een fabeldier. Dat is ook de reden dat deze serie de Zoo of dierentuin serie wordt genoemd. Er is ook een theorie dat de munten werden geslagen om spelen of festiviteiten aan te kondigen die de goden gunstig moesten stemmen en afleiding gaf van de werkelijke problemen. Er werden ook van zulke beeltenissen geslagen op munten van zijn vrouw Salonina voor de godin Juno. Hieronder staan alle varianten met daarbij hun zeldzaamheid op basis van hun aanwezigheid in de Cunetio muntschat die in de jaren zeventig in Engeland werd gevonden en een redelijke afspiegeling geeft van de munten die op dat moment in omloop waren.

De meeste munten van de Zoo-serie werden geslagen in Rome en een aantal zeldzame exemplaren in Siscia. Elke officina produceerde een andere type munt uit de serie, en soms ook nog een schaarsere variant. Soms vind je een dier met het verkeerde officina teken. Dit zijn hoogstwaarschijnlijke fouten van de graveerder die van een ander atelier afkomstig was of een atelier hielp een ander om achterstanden weg te werken, wie zal het zeggen?

(Artikel samengesteld met dank aan Jim Phelps)